roman çeşitleri ve özellikleri

Tarihi Roman

Konusunu tarihten alan veya olayın tarihte yaşanmış gibi anlatıldığı romanlardır. Bu romanlarda geçmişin yaşantısı, kıyafeti ve düşünce yapısı yer alır.

• Türk edebiyatında tarihi romanın ilk denemesi Ahmet Mithat‘ın Yeniçeriler adlı romanıdır.
• Batılı anlamda ilk tarihsel roman, Namık Kemal’in “Cezmi“adlı romanıdır.
• Deli Kurt (Nihal Atsız),
• Monte Cristo (Alexandre Dumas),
• Devlet Ana (Kemal Tahir),
• Küçük Ağa (Tank Buğra) tarihi roman özelliği taşıyan romanlardan bazılarıdır.

Macera Romanı

Sürekli bir hareketin hâkim olduğu romanlardır. Bu tür romanlarda olaylar, okuyucuyu şaşırtacak ve heyecanlandıracak biçimde gelişir. Polisiye, Serüven, Aksiyon romanı da denir. Egzotik romanlar da macera romanları kapsamında düşünülebilir. Avrupa’ya uzak ülkelerin manzaralarını, oralarda yaşayanların töre ve geleneklerini anlatmak esastır.

• Robinson Crusoe (Daniel Defoe),
• Define Adası (Stevenson),
• Hasan Mellah (A. Mithat Efendi) macera romanlarından bazılarıdır.

Sosyal Roman

Toplum yaşamını veya toplumdaki olayları konu edinen romanlardır. (İhtilaller, sınıf kavgaları, ırkçılık, köyden şehre göç, yoksulluk vb.) Toplumda yer bulan olgu ve olaylar, gelenek ve görenekler bu roman türünde ele alınır. Sosyal roman üç farklı şekilde karşımıza çıkar.

1. Töre romanı: Gelenek ve görenek ağırlıklı romanlardır.
2. Tezli roman: Belli bir düşünceyi savunan romanlardır. (Hüseyin Rahmi’nin”Ben Deli miyim?”)
3. Köy romanı: Kişileri köyde yaşayan, köylünün dünya görüşü doğrultusunda oluşturulan romanlardır.

• Bereketli Topraklar Üzerinde (Orhan Kemal),
• Sefiller (Victor Hugo),
• Meyhane (Emile Zola),
• Gazap Üzümleri (John Steinbeck) sosyal roman örnekleridir.

Tahlil Romanı

Kişilerin ruh hallerini veya ruhsal çözümlemeleri konu alan romanlardır. Tahlili roman, Psikolojik roman veya Ruhbilimsel roman diye de adlandırılır.

• Mehmet Rauf’un “Eylül“ü bu türün edebiyatımızdaki ilk örneğidir.
• Peyami Safa’nın “Matmazel Noralya’nın Koltuğu”, “Bir Tereddütün Romanı “”Dokuzuncu Hariciye Koğuşu “,
• Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza”adlı romanı bu türdendir.

Bilimkurgu Romanı

Teknoloji ve bilimin imkânlarından faydalanarak olayları sürdüren, bilim ve teknolojiyi işleyen romanlardır. İngiliz ve Amerikan romancılığına özgü bir tür olan gotik roman, bilimkurgu romanın temelini oluşturur.

Akımlarına Göre Romanlar:
Benimsenen edebi akımın ilkeleri çerçevesinde oluşturulan romanlardır.

Realist Roman

Olayları, insanları ve toplumları gerçekçi açıdan yansıtan romanlardır. Gözlem ve araştırma esastır. Gerçekler, görülenler ve incelemeler önemlidir.

• Stendhal’in Kızıl ile Kara,
• Tolstoy’un Savaş ve Barış,
• Halit Ziya’nın Mai ve Siyah adlı eserleri realist akımın etkisindedir.
• Türk edebiyatında İlk realist roman, Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”dır.

Romantik Roman

Bu roman türünde kişilerin duyguları, arzuları ve düşünceleri, içten gelen doğal ve gerçek olgular gibi görülür. Olaylar duygusal bir tavırla yansıtılır.

• Sir Walter Scott’un tarihsel romanları,
• Jean Jack Rausseau’nun eserleri,
• Goethe’nin “Genç Verther’in Acıları” adlı romanı,
• Namık Kemal’in Intibah’ı,
• Victor Hugo’nun “Sefiller” adlı eseri romantik özellik taşıyan romanlardır.

Natüralist Roman

Natüralist roman yazarı bir bilim adamı edasıyla romanını yazar. Realist romanla büyük benzerlikleri vardır. Ancak natüralist roman realist romana göre ilme ve araştırmaya daha çok önem verir.Toplumu adeta bir laboratuvar olarak düşünürler ve eserlerini bu laboratuvar içinde, ilmi verilere bağlı kalarak kaleme alırlar. İlimlerin vardığı sonuçlara göre neticeye ulaşmaya çalışırlar.

• Emile Zola’nın “Meyhane”,
• Alphonse Daudet’in “Jack” adlı eserleri natüralist romana örnek olarak gösterilebilir.
• Edebiyatımızda ilk natüralist roman Nabızade Nazım’ın”Zehra”adlı eseridir.

Postmodern Roman

Bu roman türünde yazar, dış dünyayı birebir yansıtmaktan özellikle kaçınır. Gerçekliği temsil etmekten çok, anlam çoğulluğunu hedeflerler. Çünkü onlara göre dil değil, anlam gerçekliği ifade edebilir. Postmodern romanda en önemli şey okuyucudur. Okuyucu anlamı üretecek olan kişidir. Daha önceleri teknik bir hata olarak görülen yazarın kendini belli etmesi özellikle kullanılır.

Dünya edebiyatında,

• İtalio Calvino (Bir Kış Günü Eğer Bir Yolcu ),
• Umberto Eco (Gülün Adı ve Foucault’nun Sarkacı),

Türk edebiyatında ise;

• Oğuz Atay (Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, Korkuyu Beklerken),
• Orhan Pamuk (Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap, Yeni Hayat),
• Elif Şafak, (Mahrem, Pinhan, Bit Palas, Baba ve Piç) postmodern roman yazarlarıdır.

Postmodernizm: Sanatla gündelik yaşam arasındaki sınırları silme, elit ve popüler kültürle, farklı sanat biçimleri arasındaki ayrımları aşma arzusu. Modernist anlayışın canlılığını kaybetmesiyle ortaya çıkan çeşitli üslup ve yönelişlerin adı.