AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN HAYATI, ESERLERİ / KİTAPLARI, EDEBİ KİŞİLİĞİ (YAZARLARIN VE ŞAİRLERİN HAYATI)

AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN HAYATI, ESERLERİ / KİTAPLARI, EDEBİ KİŞİLİĞİ (YAZARLARIN VE ŞAİRLERİN HAYATI)

 

1844'te İstanbul’da doğdu. 28 Aralık 1912'de İstanbul'da yaşamını yitirdi. İstanbul Mısır Çarşısı esnafından Hacı Sülayman Ağa'nın oğlu. Babasını küçük yaşta kaybetti. 1854'te Vidin'de bulunan ağabeyi Hafız Ali Ağa'nın yanına gönderildi. Eğitimine burada başladı. 1857'de ailesi ile birlikte İstanbul'a döndü. Mısır Çarşısı’nda bir aktarın yanına çırak verildi. Ağabeyinin yanında çalıştığı Mithad Paşa'nın yanına girdi. Mithad Paşa 1861'da Niş Valiliği'ne atanınca ağabeyi ile birlikte Niş'e gitti. Rüşdiyeyi orada bitirdi. Rusçuk'da Tuna Vilayeti Kalemi'ne memur olarak girdi. Çalışkanlığı ile Mithad Paşa'nın gözüne girdi. Paşa ona kendi adını verdi. Bu arada özel dersler alarak Fransızca'sını ilerletti. 1866'da çevirmen olarak gittiği Sofya'da evlendi. Tuna Gazetesi'nin başyazarı oldu.

 

 

1869'da Mithad Paşa ile birlikte Bağdat'a gitti. Vilayet matbaası ve resmi vilayet gazetesi Zevra'nın müdürlüğünü yaptı. İlk kitabı olan Hece-i Evvel adlı ders kitabını burada yazdı. 1871'da ağabeyi ölünce İstanbul'a döndü. Tahtakale'deki evinin (bilgi yelpazesi.net) altına küçük bir matbaa kurarak kendi kitaplarını basmaya başladı. Bir yandan da Basiret gazetesine yazılar yazdı. 1872'da Namık Kemal ile tanıştı. Devir ve Bedir isimli iki gazete çıkardı. Bu gazeteler kapatılınca Dağarcık ve Kırkambar dergilerini yayınladı. Bu dergilerde çıkan yazılar nedeniyle Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik gibi yazarlarla birlikte Rodos'a sürgüne gönderildi. 3 yıl kaldığı Rodos'ta Medrese-i Süleymaniye isimli bir okul açıp ders verdi. 5. Murat'ın affıyla 1876'da İstanbul'a döndü. 1876'da İttihat Gazetesi'ni yayınlamaya başladı.

 

Muhalif tutumunu yumuşatarak 2. Abdülhamit'e yakınlaştı. Devletin resmi gazetesi Takvim-i Vakayi ve devletin basımevi olan Matbaa-i Amire'nin müdürlüğüne atandı. Mithad Paşa davasında paşanın aleyhine tanıklık yaptı. 1878'de Osmanlı Sarayı'nın desteğiyle Tercüman-ı Hakikat gazetesini kurdu. 1888'de İsveç'te toplanan Müsteşrikler Kongresi'ne katıldı. 1895'te Meclis-i Umur-ı Sıhhiye ikinci reisi oldu. Aynı yıl Sabah gazetesinde yayınlanan "Dekadanlar" başlıklı yazısıyla Servet-i Fünun'u eleştirdi. Sanat ve edebiyat çevrelerinin tepkisini çekti. Yazarlığı bırakmak zorunda kaldı. Ölümüne kadar Darülfünun'da dünya tarihi ve dinler tarihi dersleri verdi, hayır kurumlarında çalıştı.

 

Eserleri:

 

Roman-Öykü:

Kıssadan Hisse (öykü, 1869)

Esaret (1870)

Hasan Mellah (1873)

Hüseyin Fellah (1873)

Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul'da Neler Olmuş (1873)

Yeryüzünde Bir Melek (1875)

Felatun Bey'le Rakım Efendi (1875)

Karı Koca Masalı (1875)

Paris'de Bir Türk (1876)

Süleyman Musuli (1877)

Karnaval (1881)

Vah (1882)

Dürdane Hanım (1882)

Acaib-i Alem (fenni roman, 1882)

Cellad (1884)

Letaif-i Rivayat (25 kitaplık öykü dizisi, 1887)

Haydut Montari (1888)

Demir Bey yahut İnkişaf-ı Esrar (1888)

Gürcü Kızı yahit İntikam (1889)

Diplomalı Kız (1890)

Müşahedat (romanın romanı, 1891)

Hayal ve Hakikat (1892)

Taaffüf (Fatma Aliye ile, 1895)

Gönüllü (1896)

Amerika Doktorları (fenni roman, 1898)

Jön Türk (1910)

 

Oyunlar:

Eyvah (oyun, 1871)

Açık Baş (oyun, 1874)

Ahz-ı Sar yahut Avrupa'nın Eski Medeniyeti (1874)

Zuhur-ı Osmaniyan (1877)

Çengi (1877)

Çerkeş Özdenler (1884)

Fürs-i Kadim'de Bir Facia yahut Siyavuş (oyun, 1884)

 

Dil Kitapları:

Durub-ı Emsal-i Osmaniye Hekimiyatının Ahvalini Tasvif (1871)

 

Tarih:

Kainat (15 kitap, 1871-1881)

Üss-i İnkilab (2 cilt, tarih 1877-1878)

Tarih-i Umumi (2 cilt, 1878-1879)

Mufassal Tarih-i Kurun-ı Cedide (3 cilt, 1886-1888)

Tedris-i Tarih-i Edyan (1913)

Tedris-i Tarih-i Umumi (1913)

 

Makale-Mektup:

Menfâ (1877)

Zübdet-ül Hakayık (anı-belge, 1878)

Ekonomi-Politik (1879)

Müntehabat-ı Tercüman-ı Hakikat (3 cilt, 1883)

Arnavudlar ve Solyotlar (1888)

Müntehebat-ı Ahmed Mithad (3 cilt, 1889)

Halla-ü Ukad (mektuplar, 1890)

 

Ruhbilim:

Nevm ve Hâlât-ı Nevm (1881)

İlhamat ve Tagligat (1885)